پروژه حفاظتی و داوطلبانه شمارش پرندگان شکاری

آشنایی کلی با پروژه:

بسیاری از پرندگان شکاری کشور ما از جمله برخی گونه‌های عقاب‌ها، مهاجر می‌باشند. این پرندگان یا در کشور ما زمستان گذرانی می کنند یا از کشور ما به مقصد عرض‌های جغرافیایی بالاتر یا پایین تر عبور می‌نمایند. عوارض طبیعی زمین، دره‌ها و رشته کوه‌ها، گلوگاه‌هایی برای عبور آن‌ها می‌باشند. تمرکز عبور، این امکان را ایجاد می‌نماید که تعداد آنها در زمان عبور پایش و شمارش شود.

شمارش این پرندگان می‌تواند تخمین مناسبی از جمعیت آنها و نواسانات جمعیتی در اختیار محققین و دانشمندان علم حفاظت قرار دهد. روند پایش آنها در طول چند سال مشخص می کند که آیا جمعیت آنها روبه کاهش یا افزایش است. ما قصد داریم این دغدغه (دانستن وضعیت حفاظتی پرندگان شکاری که از مسیر مهاجرتی ایران عبور می‌کنند) که تا کنون در کشور ما به طور جدی به آن پرداخته نشده است را به عنوان یک فعالیت جدی، جامه عمل بپوشانیم.

 

 

فاز اول پروژه: پروژه حفاظتی و داوطلبانه شمارش پرندگان شکاری در شهرستان گلوگاه 

سال اول (20 شهریور تا 3 آبان)

 

پروژه شمارش پرندگان شکاری در راستای اهداف باشگاه در حفاظت از پرندگان تعریف گردیده است. پیش بینی می کردیم احتمالاً پرندگان شکاری و به ویژه عقاب های صحرایی که در لیست گونه های در خطر IUCN می باشند و هر ساله در کشور ما در سایت های زباله به تعداد زیاد دیده می شوند در فصل مهاجرت زمستانه از عرضهای شمال، از گلوگاه ایجاد شده در حاشیه شرقی دریای کاسپین و رشته کوه البرز به سمت عرض های جنوبی و افریقا مهاجرت  نمایند. به صورت بالقوه این احتمال وجود داشت که این پیش بینی مورد سنجش قرار گیرد. فرصت مناسبی بود تا به پیشنهاد مدیر این پروژه آقای احسان طالبی، بررسی های لازم را به عمل آوریم و اولین فاز این پروژه را آغاز نماییم. برای این منظور نیاز به افرادی داشتیم که تسلط نسبتاً مناسبی در شناسایی پرندگان شکاری داشته باشند. بنابرین در بهار و تابستان 99 آموزشهای مجازی در زمینه شناسایی پرندگان شکاری را آغاز نمودیم تا افراد آموزش دیده در این کلاسها علاوه بر یادگیری شناسایی پرندگان شکاری، در صورت تمایل با این پروژه همیاری نمایند.

فاز اول این پروژه که بررسی پتانسیل نواحی شرقی دریای کاسپین برای شمارش پرندگان شکاری می باشد از 20 شهریور ماه 99 آغاز گردید و بر طبق اعلام مدیر و اعضای تیم پروژه که از اعضای باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشند و عموماً در این زمینه آموزش لازم را دیده اند، در 4 روز ابتدایی پروژه تعداد قابل توجهی از گونه عقاب صحرایی (بیش از 2000 فرد) را شمارش نمودند. این آغاز مناسبی برای فعالیت بزرگی است که اکنون در جریان می باشد.

لازم به ذکر است این پروژه داوطلبانه بوده و فعلاً سازمان حامی برای آن وجود ندارد.

فراخوان فاز اول (1399):

مهاجرت پرندگان شکاری یکی از جذاب‌ترین و باشکوه‌ترین پدیده‌ها در دنیای پرندگان است. علاوه بر این جذابیت که پرنده‌نگرهای بسیاری را به خود جلب می‌کند، مهاجرت شکاری‌ها فرصتی فوق‌العاده برای پرنده‌شناسان است تا بتوانند روند تغییرات جمعیت گونه‌های مختلف پرندگان شکاری را در گلوگاه‌های مهاجرتی مورد بررسی قرار دهند؛ داده علمی‌ای که برای حفاظت آنها ضروری است. گلوگاه‌های مهاجرتی از آن جهت اهمیت دارند که مطالعه جمعیت پرندگان شکاری در زیستگاه‌های زادآوری‌ بواسطه پراکنده بودن بسیاری از این گونه‌ها در قلمروهای بزرگ، دشوار و هزینه‌بر است، درحالیکه با متمرکز شدن پرندگان شکاری در گلوگاه‌های مهاجرتی این امکان برای پرنده‌شناسان فراهم می‌شود تا درصد مناسبی از کل جمعیت را با صرف هزینه و زمان کمتری مورد بررسی قرار دهند.

چنانچه شما نیز در شناسایی پرندگان شکاری مهارت دارید یا کلاسهای آموزشی شناسایی پرندگان شکاری را گذرانده اید و تمایل دارید این تجربه را داشته باشید با ما همراهی نمایید و اطلاعات تماس خود را در همین صفحه با ما به اشتراک گذارید. برای حضور در این پروژه نیاز است تا 27 مهر 99 حداقل 3 روز در پروژه حضور داشته باشید.

 

گزارش های مبسوطی از این پروژه به زودی و در قالب اطلاعات علمی ارائه خواهد شد.

---

گزارش ابتدایی از فاز اول پروژه شمارش پاییزه پرندگان شکاری

در گلوگاه مهاجرتی جنوب شرقی دریای خزر 

نویسنده: ابراهیم شکوهی

مقدمه:

شمارش پرندگان شکاری در گلوگاه های مهاجرتی از دهه 1930 میلادی به صورت کمپین های مخالف تیراندازی و  شکار پرندگان مورد توجه قرار گرفت. امروزه در بسیاری از نقاط دنیا مانند چندین ایالت آمریکا، ایتالیا، اسپانیا و نپال شمارش پرندگان شکاری در هنگام مهاجرت آن ها انجام می گردد. در منطقه غرب آسیا نیز شمارش پرندگان شکاری در گرجستان، ترکیه و لبنان انجام می شود. شمارش پرندگان شکاری در حال مهاجرت در منطقه باتومی گرجستان یکی از موفق ترین نمونه های شمارش پرندگان شکاری است که داده های آن در بسیاری از مطالعات مربوط به حفاظت پرندگان شکاری در حال استفاده است. در کشور ما نیز  به دلیل شرایط خاص جغرافیایی در منطقه جنوب شرقی دریای خزر و برخی مطالعات پیشین که بیانگر احتمال بالای وجود یک گلوگاه مهاجرتی بود، کارگروه حفاظت باشگاه پرنده‌نگری ایرانیان تصمیم به بررسی منطقه در زمان مهاجرت پرندگان شکاری و پایش و شمارش آن ها در صورت مهیا بودن شرایط گرفت.

دسته عقاب های صحرایی در حال مهاجرت. عکس از ابراهیم شکوهی

زمان و مکان مطالعه

بررسی نقاط مورد نظر و پایش پرندگان شکاری مهاجر از تاریخ 28 شهریور 1399 آغاز شد و در تاریخ 3 آبان ماه پایان یافت. منطقه مورد مطالعه شامل دامنه های شمالی رشته کوه البرز در جنوب شرقی دریای خزر از ارتفاعات دراز نو در شمال کردکوی تا ارتفاعات شمال بهشهر با تأکید بر ارتفاعات منطقه گلوگاه و خلیل شهر است.

 

نتایج تکمیلی و دقیق این پروژه به صورت یک مقاله علمی منتشر خواهد شد. اما به اختصار می توان گفت در مجموع 27 گونه پرنده شکاری مهاجر از سه خانواده عقاب ماهیگیر، خانواده باز، عقاب و لاشخور و خانواده شاهین ها مشاهده شدند. اسامی گونه های مشاهده شده و درجه حفاظتی آن ها در دو سطح ملی و بین المللی (اتحادیه جهانی حفاظت - IUCN) و وضعیت هر گونه در فهرست های ضمیمه های کنوانسیون بین المللی تجارت گونه های در معرض خطر حیات وحش (CITIS) در جدول زیر نشان داده شده است.

عقاب صحرایی- عکس از محمدرضا کشفی

عقاب صحرایی- عکس از محمدرضا کشفی

روش شمارش:

داوطلبین شرکت کننده در این پروزه حدود دو ساعت پس از طلوع آفتاب در نقطه مورد نظر مستقر می شدند و در جهات مختلف با دوربین دو چشمی و تلسکوپ پرنده نگری به جستجوی پرندگان شکاری می پرداختند. پس از مشاهده گونه های مورد نظر بسته به موقعیت آن، یکی از افراد به شمارش می پرداخت و شرکت کنندگانی که دارای دوربین عکاسی با لنز مناسب بودند اقدام به تهیه عکس از پرندگان شکاری می نمودند. جهت استاندارد بودن شمارش، بسته به نوع حرکت پرندگان که در حال بال زدن و  بال باز روی و یا بال باز اوج گیری بودند، شمارش در هنگام عبور آن ها از یک ترانسکت فرضی به طول تقریبی 6 کیلومتر در فضای آسمان انجام می شد تا خطای شمارش مجدد آن ها به وجود نیاید. در زمان های مقتضی بسته به تعداد پرندگان شکاری شمارش شده، اعداد به سرپرست گروه اعلام و ثبت می شد.

داوطلبین در حال عکاسی و شمارش گونه های عبوری

داوطلبین در حال شمارش گونه‌های در حال عبور

شناسایی

 در صورتی که فاصله شمارش کنندگان از پرنده در حدی بود که با دوربین دو چشمی و یا تلسکوپ امکان شناسایی توسط شرکت کندگان خبره وجود نداشت، از پرنده عکسی گرفته می شد و در پایان هر روز بررسی عکس ها در اقامتگاه انجام می گرفت. در شرایطی که فاصله پرنده شکاری به حدی دور بود که امکان عکس برداری از پرنده وجود نداشت، با توجه به تجربه افراد خبره، تنها خانواده و جنس پرنده شکاری تعیین و ثبت می گردید.

داوطلبین در حال شمارش و شناسایی

شمارش کنندگان

این پروژه توسط کارگروه حفاظت باشگاه پرنده نگری ایرانیان و به سرپرستی آقای احسان طالبی برگزار گردید. افراد متقاضی که به عنوان داوطلب در این پروژه شرکت داشتند از میان اعضای با تجربه باشگاه پرنده نگری ایرانیان انتخاب شده بودند و یا در کلاس های شناسایی پرندگان شکاری ایران که توسط کارگروه آموزش باشگاه پرنده نگری ایرانیان برگزار گردیده بود، شرکت داشتند. در طی این پروژه، چند فرد با تجربه در میان داوطلبین آموزش های عملی تکمیلی را نیز به شرکت کنندگان با تجربه کمتر ارائه می نمودند تا در سال های بعدی انجام این پروژه افراد دارای دانش و تجربه بیشتری در این زمینه باشند. در مجموع 16 نفر در طول 37 روز دراین پروژه حضور داشتند. اسامی شرکت کنندگان به شرح زیر است.

اعضای کار گروه حفاظت باشگاه پرنده نگری ایرانیان:

1.  احسان طالبی 
2. محمدرضا کشفی 
3. ابراهیم شکوهی 
4. سید حامد موسوی

سایر داوطببین و همیاران:

1. هانیه یوسفعلی
2. فریدون قرایی
3. دانیال نیری
4. مرتضی نامور
5. پدرام خلیلی
6. راضیه شیرزاد
7. علی مهدوی
8. کیان مهدوی
9. مهری بوجار
10. میترا دانشور
11. مهتاب احمدی
12. شهرزاد فتاحی
13. سارا عرب
14. ندا مهدوی
15. محمد وطن خواه
16. سید علی موسوی

نتیجه گیری

موقعیت منحصر به فرد دو گوشه جنوب شرقی و جنوب غربی دریای خزر با توجه به وضعیت خاص توپوگرافی که در یک سمت دریای خزر و در سمت دیگر به ترتیب کوهستان های البرز و تالش قرار دارند این مناطق را به بهترین مکان ها جهت پایش و شمارش پرندگان شکاری و همچنین پرندگان دیگری مانند درنا ها و زنبورخوارها تبدیل کرده است.  نتایج حاصل از اولین شمارش آزمایشی پاییزه پرندگان شکاری در جنوب شرقی دریای خزر بسیار امیدوار کننده بوده و نیاز به شمارش سالیانه طولانی مدت را در این منطقه محرز ساخته است.

پرندگان مهاجر در دو فصل بهار و پاییز  اقدام به مهاجرت می نمایند. البته مهاجرت ها غالبا قبل از شروع بهار و همچنین قبل از شروع پاییز آغاز می گردند و به همین دلیل تاریخ پایش و سر شماری با توجه به گونه/ گونه های هدف که هرکدام دارای تاریخ مهاجرت متفاوتی می باشند، تعیین می شود. همچنین تفاوت در مسیر های مهاجرتی لزوم پایش و سر شماری گونه یا گونه های مورد نظر را در گلوگاه های مختلف به طور همزمان جهت دست یابی به تخمین نزدیکتر به واقعیت اندازه ی جمعیت را دو چندان می سازد.  با توجه به مطالب ذکر شده،  برنامه های پیشنهادی زیر جهت مطالعه دقیق تر گونه ها و جمعیت ها مد نظر می باشد:

 

فاز دوم (18 شهریور تا 17 مهر 1400)

فراخوان:

باشگاه پرنده‌نگری ایرانیان در سال گذشته یک شمارش آزمایشی را به مدت 38 روز در یکی از مهم‌ترین گلوگاه‌های مهاجرتی ایران با تمرکز بر شکاری‌های بزرگ انجام داد و امسال نیز دومین شمارش آزمایشی را در این گلوگاه مهاجرتی در شهر گلوگاه مازندران اجرا خواهد کرد.
انجام این قبیل پروژه‌های شمارش، نیازمند مشارکت و کمک داوطلبینی‌ست که علاقه‌ای ویژه به پرندگان شکاری دارند و در مقابل، این پروژه‌ها فرصتی عالی برای افزایش مهارت شناسایی پرندگان شکاری برای شرکت کننده‌ها فراهم کرده و تجربه‌ای به یاد ماندنی را برای داوطلب‌ها رقم می‌زنند.

امسال این پروژه به مدت یک ماه از تاریخ 18 شهریور تا 17 مهر انجام می‌شود. در ادامه می‌توانید جزییات مربوط به مشارکت در این پروژه را مشاهده کنید:

تجهیزات مورد نیاز:
دوربین دوچشمی، کفش مناسب کوه‌پیمایی، کلاه لبه‌دار، کرم ضد آفتاب، بارانی، زیرانداز یا صندلی سبک، لباس گرم، ترجیحا دوربین عکاسی، ترجیحا اسکوپ پرنده‌نگری، ترجیحا کتاب راهنمای شناسایی پرندگان شکاری

● شمارش از یک ساعت پس از طلوع آفتاب تا دو ساعت پیش از غروب آفتاب انجام می‌شود.

● در هر روز بیست دقیقه تا نیم ساعت صعود و فرود سبک به تپه محل شمارش خواهیم داشت.

● اقامت در دو خانه مجزا دو اتاقه در مجتمع آبادگران گلوگاه خواهد بود و در هر خانه حداکثر پنج نفر حضور خواهند داشت.

● خانه‌ها دارای آشپزخانه و یخچال هستند و البته امکان سفارش غذا وجود دارد.

● حداقل زمان حضور در این پروژه 3 روز است.

● هزینه حضور در این پروژه برای افرادی که کمتر از یک هفته در این پروژه حضور داشته باشند روزانه 170000 تومان است.

● هزینه حضور در این پروژه برای افرادی که بین یک هفته تا دو هفته در این پروژه حضور داشته باشند روزانه 130000 تومان است.

● هزینه حضور در این پروژه برای افرادی که بیشتر از دو هفته در این پروژه حضور داشته باشند روزانه 90000 تومان است.

● همه این هزینه‌ها بدون احتساب وعده‌های غذایی می‌باشند.

● اعضای باشگاه پرنده‌نگری ایرانیان که بخشی از هزینه‌های این پروژه از محل حق عضویت آنها تامین می‌شود مشمول 10% تخفیف می‌باشند.

گزارش سال دوم:

فاز سوم پروژه (مهر 1401)

باشگاه پرنده‌نگری ایرانیان در نظر دارد پس از دو سال (فاز یک و دو) انجام پروژه شمارش پرندگان شکاری در منطقه گلوگاه و با استفاده از تجربیات گذشته، با رویکردی جدید در انجام پروژه شمارش پرندگان شکاری که بر مبنای اکوتوریسم و آموزش است، برای فاز سوم شکل نوینی از پروژه‌ی دو سال گذشته را با نام پروژه پایش پرندگان شکاری کوچرو هیرکان در مناطق دیگری از جنگل‌های هیرکانی آغاز نماید. جزئیات این برنامه در صفحه پروژه قابل مشاهده است.

در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر با مدیر این پروژه آقای مهندس محمدرضا کشفی تماس حاصل نمایید.
شماره تماس و واتساپ: 09196453587

نظرات شما: