گزارش برنامه پرنده‌نگری دوستانه در شورقاضی (پیشوا) و توچال (پاکدشت) l پنج‌شنبه 12 فروردین 1400

 ابراهیم شکوهی

این برنامه مخصوص اعضا باشگاه پرنده‌نگری ایرانیان در نظر گرفته شده بود و شامل پرنده‌نگری در دو مکان متفاوت از یکدیگر شامل زیستگاه‌های مختلف مانند زمین‌ها و مزرعه‌های کشاورزی، آبگیر‌های کوچک، مناطق نیمه بیابانی و در نهایت نواحی کوهستانی بود. در بخش اول برنامه زمین‌ها و مزارع کشاورزی و آبگیر‌ها در قسمت‌های شمال قرچک و سپس مناطق نیمه بیابانی منتهی‌الیه شرقی استان تهران در محدوده‌‌ی بین پیشوا و ایوانکی به نام شورقاضی را مورد بررسی قرار دادیم. بخش دوم برنامه شامل پرنده‌نگری در شمال پاکدشت و منطقه کوهستانی جنوب پارک ملی خجیر به نام توچال بود.

مزرعه‌های کشاورزی _ عکس از منا نحوی 

ساعت 6:30 شرکت‌کنندگان در برنامه با خودروهای شخصی در محل قرارمان واقع در جنوب شرقی تهران حضور یافتند و بعد از دقایقی به سمت زمین‌های کشاورزی جنوب پاکدشت رهسپار شدیم. در ابتدا چند گاوچرانک که را در وسط یک مزرعه مشاهده کردیم و پس از طی مسیر کوتاهی در یک جاده فرعی بین روستایی به یک آبگیر کوچک با پوشش نی و درختچه رسیدیم. در این قسمت موفق به دیدن دو نوع سسک و پرندگان دیگری مانند پیپت تالابی، توکا باغی، و پرندگان در حال پرواز مانند باکلان و اگرت بزرگ شدیم. 

سسک تالابی بزرگ _ پدرام خلیلی

در ادامه‌ی مسیر تعداد قابل ملاحظه‌ای هدهد را بین زمین‌های بایر و نزدیک روستاها مشاهده کردیم. در مکان مناسبی در محوطه یک امامزاده برای صرف صبحانه مختصر توقف کردیم و پس از آن به مسیر خود در جاده‌های فرعی روستایی ادامه دادیم تا به یک آبگیر مصنوعی که در محل برداشت خاک رس برای کارخانه‌های آجرسازی ایجاد شده بود رسیدیم.

محل برداشت خاک رس

خوشبختانه اولین دلیجه کوچک در سال جدید را در این مکان مشاهده کردیم. سنقر خاکستری، سنقر تالابی، قرقی، حواصیل خاکستری، چوب پا و آبچلیک تک زی نیز از دیگر پرندگانی بودند که در این منطقه مشاهده شدند.

 چوب‌پا _ عکس از مریم تسلیمی

برای ادامه مسیر و کاهش زمان رسیدن به پیشوا وارد جاده اصلی تهران ورامین شدیم و پس از گذشتن از ورامین به سمت پیشوا و روستای شورقاضی رهسپار شدیم. خوشبختانه بافت قدیمی این روستا که منطبق با آب و هوای گرم و خشک ساخته شده، هنوز کاملا تخریب نشده است و بخش‌هایی از خانه های خشت و گلی به صورت مخروبه باقی مانده و دارای جذابیت گردشگری است. مزارع پسته و خانه‌های جدید نیز در اطراف به چشم می‌خورند. در این قسمت توانستیم جغد کوچک را بر روی یکی از دیوارهای گلی مشاهده کنیم که منظره بسیار دل‌انگیزی را به وجود آورده بود وذهن آدمی را به سال‌های نه چندان دور که در این بخش زندگی سازگار با طبیعت و استفاده پایدار از مواهب طبیعی در منطقه ای خشک و کم آب و علف در جریان بوده می‌برد. پس از عبور از روستا به قصد پرنده‌نگری وارد مناطق بیابانی و تپه ماهوری شدیم که در انتها به کوه‌هایی با لایه های رسوبی با رنگ‌های مختلف که کوه طلا نام دارد منتهی می‌شد. این زیستگاه بسیار مناسب برای مشاهده پرندگانی است که به آب و هوای گرم و خشک و زمین‌های رسی، شنی و ماسه ای و تپه‌ماهورها و مناطق مسطح بیابانی با پوشش گیاهی اندک، وابسته اند.

عکس از پدرام خلیلی

یکی از این پرندگان چک‌چک بیابانی است که موفق به دیدن پرنده نر و ماده در کنار هم شدیم. همچنین چک‌چک گوش سیاه و ابلق معمولی، پیپت صحرایی و سنگ‌چشم خاکستری بزرگ از دیگر پرندگانی بودند که در این بخش مشاهده شدند.

 چک‌چک بیابانی _ عکس از پرستو هدایت‌زاده

چک‌چک گوش سیاه _ عکس از مریم تسلبمی 

سنگ‌چشم خاکستری بزرگ زیرگونه استپی _ سجاد زارعیان

در جاده اصلی باز هم کمی به سمت شرق ادامه مسیر دادیم تا به یک رودخانه فصلی رسیدیم و چندین سلیم طوقی کوچک که در حال نمایش جفت‌یابی بودند توجه ما رو به خود جلب کردند. خوشبختانه در این قسمت عقاب مارخور را نیز مشاهده کردیم. چک‌چک های زیادی در اطراف این منطقه حضور داشتند که غالبا چک‌چک ابلق معمولی به نظر می‌رسیدند.

عقاب مارخور _ پرستو هدابت‌زاده

با توجه به زمان تقریبا زیادی که برای مشاهده و عکاسی از پرندگان تا این قسمت از برنامه صرف کرده بودیم باید هرچه سریعتر به سمت بخش دوم سفر در منطقه کوهستانی شمال پاکدشت رهسپار می‌شدیم. به همین منظور از جاده ورامین به سمت پاکدشت حرکت کردیم و بعد از حدود یک ساعت خود را به روستای توچال رساندیم. تعطیلی روز 12 فروردین و اعلام ممنوعیت تردد برای روز 13 فروردین به دلیل بیماری کرونا موجب شده بود جمعیت بسیار زیادی از ورامین و پاکدشت و مناطق همجوار برای گذران اوقات خود در طبیعت به این منطقه سرازیر شوند که موجب شلوغی بیش از حد و خارج از ظرفیت برد گردشگری منطقه شده بود. با این وجود توانستیم گونه‌های دیگر چک‌چک‌ها مانند چک‌چک ابلق جنوبی، چک‌چک پشت سفید و چک‌چک ایرانی را در این منطقه مشاهده کنیم که باعث شد به دلیل مشاهده 8 گونه چک‌چک در یک روز این برنامه از طرف شرکت‌کنندگان از پرنده‌نگری به چک‌چک نگری تغییر نام پیدا کند.

 چک‌چک پشت سفید _ عکس از مونا نحوی

در پایان برنامه نیز یک عکس یادگاری دسته‌جمعی گرفته شد و در ساعت 19 پرنده‌نگری پربار ما به پایان رسید.

گونه‌های مشاهده شده

1. گاوچرانک
2. باکلان
3. حواصیل بزرگ
4. حواصیل خاکستری
5. سنقر تالابی
6. سنقر خاکستری
7. قرقی
8. سارگپه پابلند
9. بالابان
10. دلیجه معمولی
11. دلیجه کوچک
12. عقاب مارخور
13. چنگر نوک سرخ
14. کبک معمولی (صدا)
15. چوب پا
16. آبچلیک تک‌زی
17. سلیم طوقی کوچک
18. جغد کوچک
19. هدهد
20. چلچله رودخانه ای
21. پرستو معمولی
22. چکاوک کاکلی
23. قمری خانگی
24. یاکریم
25. کبوتر چاهی
26. پیپت صحرایی
27. پیپت چمنزار
28. پیپت تالابی
29. دم‌جنبانک ابلق
30. بلبل خرما
31. سنگ چشم خاکستری بزرگ دشتی
32. دمسرخ سیاه
33. چک‌چک کوهی
34. چک‌چک ابلق جنوبی
35. چک‌چک پشت سفید
36. چک‌چک ابلق معمولی
37. چک‌چک گوش سیاه
38. چک‌چک ایرانی (دم سرخ)
39. چک‌چک بیابانی
40. چک‌چک دشتی‌
41. توکا باغی
42. سسک ابرو سفید
43. سسک تالابی بزرگ
44. سسک چیف‌چاف
45. کمرکولی بزرگ
46. زردپره مزرعه
47. گنجشک خانگی
48. گنجشک سینه سیاه
49. سار معمولی
50. مینای معمولی
51. زاغی
52. زاغ نوک سرخ
53. کلاغ ابلق
54. غراب معمولی

با تشکر از خانم میترا دانشور برای ثبت چک‌لیست‌ها در سایت ebird

 https://ebird.org/checklist/S85513206

https://ebird.org/checklist/S85513215

https://ebird.org/checklist/S85513219

https://ebird.org/checklist/S85513221

https://ebird.org/checklist/S85513232

شرکت کنندگان

ابوذر بحرانی - بنفشه رستگار  -  پدرام خلیلی -  پرستو هدایت‌زاده - علیرضا کیانی‌نژاد - یاسمین کبیری - مریم تسلیمی - مونا نحوی -  میترا دانشور– -  نادیا خسروی

راهنما: ابراهیم شکوهی