|
|
|
|
|
گردآوری و ترجمه مولود جابری
«آب: حفظ حیات پرندگان» شعار روز جهانی پرندگان مهاجر در سال جاری است. تقریباً همه پرندگان مهاجر در چرخه زندگی خود به آب و زیستگاه‌های مرتبط با آن متکی هستند. دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، نهرها، برکه‌ها، تالاب‌ها و اراضی ساحلی برای تغذیه، آشامیدن، لانه‌سازی و نفسی تازه‌کردن در طول مهاجرت‌های طولانی ضروری هستند. با این‌حال، منابع آبی کره زمین در وضعیت مطلوبی قرار ندارند، و در نتیجه حیات بسیاری از گونه‌ها و نه‌تنها پرندگان مهاجر با تهدید جدی روبه‌رو است. کمپین بین‌المللی روز جهانی پرندگان مهاجر امسال فراخوانی است برای گسترش آگاهی درباره این تهدیدات، در کنار تأکید بر همکاری‌های بین‌المللی و مشارکت مردم و جوامع محلی برای حفاظت از پرندگان مهاجر و زیستگاه‌های آن‌ها. پوستر کمپین امسال که از آثار هنرمند نیکاراگوئه‌ای، آگوستو سیلوا است به بیان داستان اهمیت آب و اکوسیستم‌های آبی برای پرندگان مهاجر می‌پردازد:
پوستر روز جهانی پرندگان مهاجر با موضوع آب 2023
اردک ماکووآ و پلیکان خاکستری که در فهرست سرخ IUCN قرار دارند، به ما یادآوری می‌کنند که بسیاری از پرنده‌ها برای مهاجرت، زمستان‌گذرانی و زادآوری به تالاب‌ها و آب‌های آزاد وابسته‌اند. برای ما در ایران، پلیکان خاکستری یا مرغ سقا، پرنده شناخته‌شده‌ای است. متاسفانه، جمعیت این گونه در قرن پیش کاهش چشمگیری داشته است. تخریب و دگرگونی زیستگاه‌ها به‌دلیل فعالیت‌های انسانی مانند زهکشی تالاب‌ها از مهم ترین عوامل تهدید برای پلیکان خاکستری است. توافق‌نامه حفاظت از پرندگان آبزی مسیر مهاجرتی آفریقا-اوراسیا (AEWA)، پروژه‌های حفاظتی ویژه‌ای در اروپا برای این پرنده در دستورکار دارد. برخی دیگر از پرندگان مهاجر به زیستگاه‌های آبی متفاوت‌تری وابسته‌اند، مانند پهنه‌های جزر و مدی که خانه آبچلیک‌های نوک‌قاشقی در طول مهاجرت و زمستان‌گذرانی است. اولویت اول ماهی‌خورک سرسیاه نیز جنگل‌های حرا و مناطق ساحلی اطراف آن است. درناهای ساروس که در فهرست سرخ گونه‌های درمعرض خطر IUCN قرار دارند، از اراضی سیلابی فصلی برای لانه‌سازی و زادآوری بهره می‌برند.
آب همچنان برای بقای حشرات، به‌عنوان غذای اصلی پرستوی معمولی، رشدگیاهان شهدزا برای مگس‌خوار حنایی، علفزارهای شاداب برای دیکسیسل و حفظ طبیعت حاشیه رودخانه‌ها برای قمری معمولی حیاتی است. اگرچه همه پرندگان پوستر امسال مانند همسایگان کوچک ما، پرستوی معمولی در معرض تهدید جدی قرار ندارند، اما پیداکردن حشرات برای آن‌ها هم باوجود تغییرات اقلیمی، استفاده از آفت‌کش‌ها و رشد کشاورزی صنعتی، بیش از پیش دشوار شده است. جای تعجب نیست که با بهره‌برداری بی‌رویه از زمین و دگرگونی شیوه‌های زراعت، جمعیت قمری‌های معمولی نیز کاهش چشمگیری داشته است. با افت 78درصدی جمعیت این گونه در اروپا از سال 1980 تا 2013، قمری معمولی در فهرست سرخ IUCN قرار گرفت. اما گسترش صنعت کشاورزی تنها دلیل این فاجعه نیست، شاید برای شما هم مثل من جای تعجب باشد که براساس یک مطالعه در کمیسیون اروپا در سال 2001، سالانه به دو تا چهار میلیون قمری معمولی در کشورهای حاشیه مدیترانه، قبرس، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و یونان تیراندازی شده‌است. در بریتانیا نیز تعداد این گونه از سال 1970 تا کنون، 93درصد کاهش داشته‌است که به‌عنوان سریع‌ترین روند کاهش جمعیت یک پرنده به‌سوی انقراض در بریتانیا شناخته می‌شود. متاسفانه، باتوجه به سیر نزولی جمعیت این گونه مهاجر در اروپا، نمی‌توانیم به پایداری حیات این پرنده در کشورمان هم چندان خوش‌بین باشیم. طبق یک مطالعه در کمیسیون اروپا در سال 2007، چهار خطر عمده جمعیت قمری‌های معمولی را تهدید می کند: نابودی یا دگرگونی زیستگاه، خشکسالی، شکار و در‌نهایت، رقابت بر سر قلمرو با یاکریم معمولی. در سویی دیگر، طوطی دریایی اطلس و آلباتروس سرگردان نیز نماینده منابع آبی اقیانوس‌ها هستند که 97 درصد کل آب‌های روی سیاره‌زمین را تشکیل می‌دهند، و با چالش روزافزون آلاینده‌های شیمیایی و زباله‌های پلاستیکی درگیرند.
در نهایت عقاب ماهیگیر به‌عنوان یک الگوی موفق از پروژه‌های حفاظتی به ما یادآوری می‌کند که سیر کاهشی جمعیت پرندگان می‌تواند متوقف شود. استفاده از آفت‌کش‌هایDDT و خاصیت انحلال‌ناپذیری آن‌ها در آب به کاهش فاجعه‌بار جمعیت عقاب‌های ماهیگیر در آمریکا منجر شد. با ممنوعیت DDT از اوایل 1970 و غیرقانونی شدن جمع‌آوری تخم پرندگان، وضعیت حفاظتی عقاب‌های ماهیگیر به‌همراه بسیاری از پرندگان شکاری بهبود قابل‌ملاحظه‌ای پیدا کرد.
معمولا علاقه به دنیای پرندگان با پذیرش مسئولیت حفاظت از آن‌ها همراه است. ما می‌توانیم با هزاران شرکت‌کننده در سراسر جهان همراه شویم و قدم هایی هرچند کوچک، اما موثر برای حفظ حیات پرندگان مهاجر برداریم.
روز جهانی پرندگان مهاجر فرصت مغتنمی است برای برگزاری و یا شرکت در برنامه‌های پرنده‌نگری، تماشا و ستایش پرندگان مهاجری که در هر بهار پس از طی ماه‌ها سفر طولانی و حیرت‌انگیز به ما می پیوندند.
برای لذت‌بردن از این روز نیازی به یک سفر دور و دراز نیست. اگر فرصت حضور در یک برنامه از پیش تعریف‌شده را نداریم، هنوز می‌توانیم این روز (23 اردیبهشت 1402) را که هم‌زمان با روز بزرگ پرنده‌نگری ماه می امسال است، جشن بگیریم. احتمالا پارک محله یا حتی حیاط خانه ما پناهگاه چند گونه پرنده جذاب است. با ثبت مشاهدات خود در این روز در سایت ایبرد می‌توان به هزاران کاربر این سایت ملحق شد، و علاوه بر مشارکت در یک سرشماری جهانی، از این روز نمادین برای تأکید مجدد بر تعهد خودمان به حفاظت از طبیعتی که ما را پناه داده است، استفاده کنیم. با ثبت مشاهدات و عکس‌های خود در شبکه‌های اجتماعی هم می‌توانیم با یکی از مهم‌ترین اهداف کمپین، یعنی گسترش آگاهی همراه شویم. #WMBD2023 هشتگ امسال روز جهانی پرندگان مهاجر است.
متاسفانه افزایش تقاضای انسان برای آب و هم‌چنین آلودگی و تغییرات اقلیمی اثرات مخربی بر کمیت و کیفیت اکوسیستم‌های آبی و وضعیت حفاظتی بسیاری از گونه‌های پرندگان مهاجر گذاشته است. در کشور ما نیز تالاب‌ها که اهمیت حیاتی در ثبات جمعیت پرندگان مهاجر دارند، در خطر نابودی هستند؛ سیاست‌گذاری‌های نادرست، توسعه شهرنشینی، کشاورزی پرمصرف و خشکسالی در سال‌های اخیر پیامدهای بحرانی داشته است، که نشانه‌های روشن آن را در خشکی گاوخونی، ارومیه و هامون، و درنتیجه کاهش جمعیت بسیاری از پرندگان مهاجر می‌توان دید. جدا از نقش بنیادی دولت‌ها، در حالی‌که روز جهانی پرندگان مهاجر را جشن می‌گیریم، بهتر است درنظر بگیریم که ما چه قدم های موثری در جامعه کوچک اطراف خود برای کمک به احیا و بازیابی زیستگاه‌های پرندگان می توانیم برداریم. من چند ایده در ذهن دارم:
پیشنهادهای من: کتاب اندوه بالابان (نوشته مهدی رجبی، نشر نردبان) که به موضوع قاچاق پرندگان شکاری مانند بالابان می پردازد. انجمن یوزهای شریف (نوشته حمید اباذری، نشر نردبان) داستان تلاش چند نوجوان برای حفاظت از آخرین بازمانده‌های یوزپلنگ آسیایی است. تیستوی سبز انگشتی (نوشته موریس دروئون، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان) درباره پسری است با انگشتان جادویی که به هر چیز دست می‌زند به گل و گیاه تبدیل می‌شود.
برای ثبت‌نام در کارگاه مقدماتی رایگان آشنایی با وبسایت‌های ثبت مشاهدات اینجا کلیک کنید.
برای آشنایی با پروژه حفاظت از بادخورک معمولی اینجا کلیک کنید.
به احتمال زیاد شما با مشکلات محیط زیستی اطراف محل زندگی خود آشنا هستید. اکثر انجمن‌های حفاظتی با ظرفیت کمک‌های داوطلبانه اداره می‌شوند. کمک‌های مالی ما می‌تواند به پایداری بسیاری از این گروه‌های محلی و فعالیت‌هایشان منجر شود. بدون‌شک، تشویق و خرید از تولیدکنندگانی که با تغییر سیاست‌های خود به سمت حفظ محیط زیست رفته‌اند، الهام‌بخش است. جدا از کمک‌های مالی، حضور و کنش‌گری داوطلبانه ما برای حفظ و پایداری از محیط زیست راهبردی و اساسی است. مسئولیت اجتماعی ما بر این اصل استوار است که به جای منفعل بودن، آگاه، مسئول و فعال باشیم.
منابع:
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران