|
|
|
|
|
نوشته مولود جابری
راجر توری پترسون (Roger Tory Peterson)، هنرمند، نویسنده و فعال محیط زیست با تالیف اولین راهنمای میدانی پرندگان در سال 1934 پیشگام عصر مدرن پرندهنگری شد. تا پیش‌از‌آن، کتاب‌های مربوط به شناسایی و مطالعه پرندگان، عمدتا منابع‌دانشگاهی با توصیفات بسیار فنی بودند که کارایی چندانی برای غیرمتخصصان نداشت. با انتشار این کتاب، علاقمندان به مشاهده و شناسایی پرندگان، تصاویر واضح و مشروحی در اختیار داشتند که شناسایی هر گونه را در زیستگاه‌اش تسریع می‌کرد. تأثیر و موفقیت چشم‌گیر راهنمای پترسون تا حدود زیادی مدیون گردآوری یک سیستم آسان و کاربردی شناسایی، در‌کنار بیش از پانصد طراحی با جزییات مفصل و دقیق بود. در اولین هفته انتشار کتاب، در شرایطی که آمریکا در رکود اقتصادی قرار داشت، تمام دو هزار نسخه به فروش رفت و کتاب نایاب شد.
راجر توری پترسون (1908-1996)
راجر توری پترسون در 28 آگوست 1908 در جیمزتاون نیویورک به‌دنیا آمد. از کودکی در طبیعت و با عشق به آن بزرگ شد و در نهایت این دلبستگی را با تصویرگری ده‌ها کتاب با دنیا به اشتراک گذاشت. راجر پس از پایان دبیرستان مانند اکثر ساکنین جیمزتاون، کار خود را در یکی از چندین کارخانه مبلمان سوئدی آغازکرد. او به دلیل مهارت کار با قلم‌مو، کابینت‌های لاک‌چینی را تزیین می‌کرد. بعدها ناظر کارخانه مشوق او شد تا هنر را حرفه‌ای‌تر دنبال‌کند. راجر با پس‌اندازی که داشت به آکادمی ملی طراحی نیویورک رفت. عضویت در باشگاه پرنده نگری برانکس و بازدیدهای منظم از موزه تاریخ‌طبیعی، به اشتیاقش به تصویرگری از پرندگان بیش از پیش افزود. پترسون در مصاحبه‌ها اغلب درباره خاطره‌ایی از یازده‌سالگی خود صحبت می‌‌کند که جرقه شوق مادام‌العمر او به پرندگان را برانگیخت. در گشت‌وگذار عصرانه با دوستی در حوالی جیمزتاون، راجر متوجه توده‌ی پری روی زمین شد که ابتدا گمان می‌کرد برگ درختان‌ست: «بعدها فهمیدم که آن یک دارکوب طلایی بود که ظاهرا از مهاجرت بازمانده‌بود. من آن را با دستم لمس‌کردم و ناگهان این توده‌ی پر که بی‌جان به‌نظر می‌رسید، زنده‌شد، سرش را بلند‌کرد، وحشت‌زده به من نگاه‌کرد و در کسری از ثانیه پر‌زد و رفت. از آن زمان به بعد پرندگان به چشم من آشکار‌ترین نشانه هستی هستند.»
اولین چاپ از کتاب راهنمای میدانی پرندگان پترسون، 1934
نسخه اولیه راهنمای میدانی پرندگان پترسون زمینه‌ساز انتشار تعداد فراوانی از راهنماهای میدانی با تصویرگری‌های درخشان او شد. در میان آن‌ها راهنمای میدانی درختان، گل‌های وحشی، پروانه‌ها و دوزیستان نیز به‌چشم می‌خورد که هم‌چنان محبوب و مورد استفاده علاقمندان است. راجر پترسون که هرگز به‌عنوان زیست‌شناس یا حتی یک راهنمای طبیعت آموزش ندیده‌بود، و سابقه آکادمیک او اساسا نقاشی و تصویرگری‌ست، با استفاده از هنر قدم مهمی برای نزدیک‌کردن انسان و طبیعت برداشت. تجربه استفاده از راهنماهای میدانی به‌همراه تصاویر دقیق به میلیون‌ها انسان در سراسر جهان کمک‌کرد تا با تیزبینی و آگاهی بیشتر طبیعت اطراف‌شان را تماشا کنند. پترسون که خود یک پرنده‌نگر مشتاق و ماهر بود، به هر هفت قاره سفر کرد و از پرندگان تصاویر فراوانی را طراحی و عکاسی کرد. پیش از شروع دوره مدرن پرندهنگری، شکار پرندگان و مطالعه دقیق آن‌ها روش معمولی بین پرنده‌شناسان بود. پترسون در ابتدا با تصویرگری و سپس آگاهی‌دادن درباره ضرورت به‌کارگیری دوربین‌های دوچشمی و عکاسی به‌عنوان وسیله ایده‌آل برای مطالعه و شناسایی پرندگان در زیستگاه‌شان بدون احتمال شکار یا آسیب رساندن، به منسوخ‌شدن روش‌های قدیمی یاری‌‌رساند.
تصویرگری پترسون از سار اروپایی. کلیدهای مهم شناسایی با فلش مشخص شده است
راجر توری پترسون نه تنها یک نویسنده سرشناس، بلکه یکی از موثرترین فعالان جنبش‌های محیط‌زیستی اواخر قرن بیستم به‌شمار می‌رود.در شمار مهم‌ترین دستاوردهای او، تلاش برای ممنوعیت استفاده از سموم موثر و ارزان DDT ست که پس از پایان جنگ‌جهانی دوم در مقیاس بالا به‌کار گرفته می‌شد. در دهه 1960، او جزو اولین افرادی بود که متوجه تأثیر چشم‌گیر این آفت‌کش‌ها بر کاهش فاجعه‌بار جمعیت پرندگان، به‌خصوص پرندگان آبچر و عقاب‌‌های‌ماهی‌گیر شد. پترسون از سال 1954 تا پایان زندگی در 1996، به مدت چهل و دو سال در اولدلایم و در کنار رودخانه کنتیکت زندگی کرد. هم‌چون کودکی‌اش به گشت‌زنی در طبیعت عادت داشت و در همین گشت‌وگذارها به تقلیل جمعیت عقاب‌های ماهیگیر که پراکندگی فراوانی در این منطقه داشتند، پی‌برد. کاهش تعداد ماهی‌ها، دوزیستان و پرندگان آبچر نزدیک رودخانه هم به‌خوبی مشهود بود. سموم DDT انحلال‌پذیری ناچیزی در آب دارند و در عوض در بافت چربی ذخیره می‌شوند و به‌همین دلیل سمی که وارد بدن جان‌داران می‌شود با آب دفع نمی‌گردد و در زنجیره غذایی به‌آسانی منتقل می‌شود. پترسون با تکمیل تحقیقات خود و انتشار هم‌زمان کتاب «بهار خاموش» راشل کارسون درباره مضرات این سموم، کاملا مجاب شده بود که برای آگاه‌سازی و محکومیت استفاده از DDT به یک جنبش فراگیر نیازست. پترسون با کمک کارسون، یک کمپین ملی در آمریکا برای منع استفاده از این سموم برپا کرد که نهایتا پس از کشمکش‌های فراوان، روشن شدن بهتر عواقب منفی به‌کارگیری این سموم و درگیرشدن تعداد کثیری از گروه‌های محیط‌زیستی و عموم مردم در سال 1972 به سرانجام رسید. راجر پترسون در شهادت خود در برابر یک کمیته حفاظتی سنای ایالت متحده گزارش داده‌بود که عوارض جانبی استفاده از این سموم به مرگ سالیانه صد میلیون پرنده منجر خواهدشد: «صادقانه بگویم من نمی‌توانم بدون پرندگان زندگی کنم. از زندگی در دنیای بی‌جان بیزارم.». دو مرتبه کاندیداتوری جایزه صلح نوبل، دریافت دکترای افتخاری از چندین دانشگاه در سراسر دنیا و لیست بلندی از افتخارات نشان‌دهنده نقش موثر پترسون در بازسازی رابطه رو به فراموشی انسان و طبیعت است.
نمونه‌هایی از راهنماهای میدانی که از تصویرگری‌های راجر پترسون بهره گرفته‌اند
منابع:
https://connecticuthistory.org/artist-roger-tory-peterson-champions-for-the-natural-world/
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران