|
|
|
|
|
چرخ‌ریسکی بسیار زیبا به رنگ قرمز قهوه‌ای کم‌رنگ همراه با لکه‌های سیاه و سفید روی بال‌های کوتاه و گرد و با منقار کوتاه و نسبتاً ضخیم و قوی و دم بلند است که به آسانی از سایر چرخ‌ریسک‌ها تشخیص داده می‌شود. نر و ماده متفاوت و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده نر بالغ تارک سر، پس گردن و گوش‌پرهای خاکستری مایل به آبی کم‌رنگ دارد. نوار شاربی پهن و سیاه رنگی دارد که از فاصله بین چشم‌ها تا منقار شروع و به صورت عمود به سمت پایین تا دو طرف گردن امتداد می‌یابد. چشم‌ها و منقار زرد نارنجی و پاها سیاه هستند. روتنه، پوش‌پرهای روی دم و دم قهوه‌ای صورتی روشن و پرهای کناری دم در نوک خود سفید و از سطح زیرین سیاه هستند. بال‌ها قرمز قهوه‌ای، مرکز شاه‌پرهای پرواز، شاه‌پرهای سومین و پوش‌پرهای بزرگ‌تر روی بال‌ها سیاه و حاشیه بیرونی شاه‌پرهای اولیه بیرونی‌تر، سفید هستند که لکه سفید مشخصی را روی بال‌ها ایجاد می‌کند. دم بلند قهوه‌ای بلوطی تا زرد مایل به قهوه‌ای و پرهای آن از مرکز به سمت کناره‌ها کوتاه‌تر شده و حالت بادبزنی ایجاد می‌کند. همچنین پرهای کناری آن در نیمه درونی سیاه و در نیمه بیرونی و نوک‌شان سفید هستند. زیرتنه و پوش‌پرهای زیر بال‌ها سفید مایل به کرم، پهلوها مایل به صورتی و پوش‌پرهای زیر دم سیاه است. پرنده ماده تا حدی شبیه به نر اما کم‌رنگ‌تر و بیشتر نخودی مایل به خاکستری به نظر می‌رسد. تارک سر و روتنه نیز به رنگ صورتی قهوه‌ای دیده می‌شود. صورت خاکستری کم‌رنگ و فاقد لکه سیاه در فاصله چشم‌ها تا منقار و همچنین فاقد نوار شاربی سیاه رنگ است. زیرتنه، سفید کرم یا کرم نخودی و بخش عقبی پهلوها و پوش‌پرهای زیر دم، نخودی و سایه صورتی نامشخصی دارد. چشم‌ها سبز، منقار زرد شاخی و پاها قهوه‌ای مایل به سیاه دیده می‌شود. پرنده نابالغ نر و ماده تا حد زیادی هم‌شکل هستند، اما در پرنده نابالغ نر، فاصله چشم‌ها تا منقار لکه سیاه رنگی دیده می‌شود، منقار نارنجی مایل به زرد است و دمی بلندتر دارد، اما ماده نابالغ لکه خاکستری رنگی در فاصله چشم‌ها تا منقار دارد، منقار قهوه‌ای و دم کوتاه‌تر است.
نیزارها و جگنزارهای وسیع و دورافتاده در حاشیه یا درون پیکره‌های آبی شور و شیرین با خاک شنی و رسی را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند.
پرنده‌ای اجتماعی است، اغلب اوقات سال را در دسته‌های کوچک و بزرگ دیده می‌شود و افراد نابالغ نیز دسته‌های مجزا تشکیل می‌دهند. پروازی سریع، مستقیم و معمولاً در ارتفاع پایین بر فراز نی‌ها یا بین آن‌ها دارد و در این حالت دم خود را به صورت شل و آویزان نگاه می‌دارد. به خوبی و با مهارت از نی‌ها بالا و پایین می‌رود. در تابستان بیشتر از بی‌مهره‌ها و در پاییز و زمستان اغلب از بذر گیاهان تغذیه می‌کند.
جوجه‌آوری از اواخر اسفند و با تشکیل کلنی‌های کوچک و پراکنده آغاز می‌شود. تک‌همسر و به ندرت چندهمسر (یک نر با دو ماده) است و آشیانه‌اش کاسه‌ای عمیق از برگ‌های نی و جگن است که بین ساقه‌های نی و جگن نزدیک سطح زمین بنا می‌کند و درونش را با گل‌آذین نی‌ها و گاهی پر می‌پوشاند. معمولاً پنج تا هفت و گاهی تا دوازده تخم نیمه‌بیضی، صاف، صیقلی، سفید مایل به کرم، با لکه‌ها و خطوط نازک قهوه‌ای تیره و به ابعاد 6/17 × 14 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها دوازده تا سیزده روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد عریان، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. پرورش جوجه‌ها دوازده تا سیزده روز طول می‌کشد. معمولاً دو تا سه دسته تخم در هر دوره جوجه‌آوری می‌گذارد.
در پاییز و زمستان در نواحی پست جنوب دریای خزر به صورت کمیاب و نامنظم حضور دارد. همچنین گزارشی از حضور سه فرد در اواسط زمستان سال 1352 در تالاب قلعه‌نو نزدیک تهران و یک گروه در زمان مهاجرت در اوایل بهار سال 1898 میلادی در هریرود خراسان در دست است. در گذشته دور، این پرنده معمولاً در تالاب‌های استان سیستان و بلوچستان (به ویژه در حوضه بمپور، تالاب هامون و دره کورین) جوجه‌آوری داشت و تعدادی افراد نر و نابالغ طی سال‌های1900 و 1901 میلادی از این مناطق جمع‌آوری شدند.
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران
