|
|
|
|
|
نوشته مولود جابری
پوشیدن کلاه‌هایی مزین به پر پرندگان به مدت نیم‌قرن از1870 تا 1920 نشانه طبقه اجتماعی ممتاز زنان به‌شمار می‌رفت. استفاده از این کلاه‌های بزرگ با مقادیر مبالغه‌آمیزی پر و حتی تاکسیدرمی پرندگان در اواخر قرن نوزدهم بین توده‌مردم نیز رایج شده‌بود. از این رو پرندگان در سرتاسر جهان، در زمانی‌که پرهایشان در زیباترین حالت ممکن‌بود -یعنی فصل جفت‌گیری و تولیدمثل- شکار می‌شدند تا به مراکز مد از جمله لندن و نیویورک عرضه شوند. درنتیجه اقبال زنان به پوشیدن این کلاه‌ها، چشم‌انداز تجارت بدون‌افولی حول محور شکار پرندگان شکل‌گرفته‌بود. شکارچیان برای هر اونس (28 گرم) پر حدود 32 دلار (معادل امروزی 1000 دلار آمریکا) دریافت می‌کردند که ارزشی دو برابر قیمت طلا داشت. به‌عنوان نمونه، هربرت جاب در کتاب «Wild Wings, 1905» از یک حراجی در لندن مثال می‌آورد که در آن بیش از 48240 اونس پر حواصیل به مزایده و فروش گذاشته‌شدبود. از آن‌جایی‌که برای تامین هر اونس پر به حدود چهار حواصیل بالغ نیازست، این حراج به معنی تلف‌شدن 192960پرنده، و دو تا سه برابر این تعداد حواصیل نابالغ رها‌شده و تخم پرنده است. بنابراین دور از انتظار نبود که در نتیجه این کشتار بی‌رویه، برخی از گونه‌های کم‌یاب منقرض شدند و گروه‌های خوش‌شانس دیگری از قبیل اگرت، حواصیل و کشیم بزرگ تنها تا آستانه انقراض پیش‌رفتند.
نمونه کلاه‌های دوره ویکتوریایی که مزین به پر یا تاکسیدرمی پرندگان بودند
باوجود این‌که زنان مشهودترین مصرف‌کنندگان پرهای تزیینی و هدف اصلی صنعت مد بودند، اما در جایگاه شهروندانی که در آن دوره حق رای هم نداشتند، پیش‌گام مبارزه با کشتار و تجارت پرندگان شدند. در این میان، روایت زندگی امیلی ویلیامسون، خود بیش از هر شرحی، نمونه درخشانی‌ست از میزان تأثیرگذاری یک فرد و تفاوتی که می‌تواند ایجاد کند. امیلی بیتسون در 17 آپریل 1855 در لنکستر انگلستان به‌دنیا آمد. در بیست‌و‌هفت سالگی با وکیلی به نام رابرت وود ویلیامسون ازدواج کرد. خلق‌و‌خوی آرام و خیرخواه در کنار شخصیت کاریزماتیک و قدرت سازمان‌دهی قابل‌توجه، امیلی را از اطرافیان متمایز می‌کرد. در پی دلبستگی زیاد به پرندگان، او و همسرش خانه خود را در دیدزبری منچستر به باغ گیاه‌شناسی بزرگی تبدیل‌کردند که زیستگاه پرندگان بی‌شماری شد. امروزه این باغ به نام پارک فلچرماس شناخته می‌شود و هم‌چنان پناه‌گاه پرندگان است. چه بسا هم‌جواری با پرندگان، او را به این کشتار بی‌رحمانه حساس کرده‌بود تا به‌طریقی با آن مقابله کند. امیلی در فوریه سال 1889گروهی از زنان را برای یک مهمانی عصرانه به خانه خود دعوت کرد تا برنامه خود را به اشتراک بگذارد. زنانی که آن روز گرد‌هم آمده‌بودند، تعهدنامه‌ای را با عنوان «پر پرندگان را نپوشیم» امضا‌کردند، درخواستی که آن زمان کاملا برخلاف میل‌جمعی بود و متاسفانه تا سال‌ها این سوداگری پر‌رونق را نیز متوقف نکرد. اما همین جلسه سنگ‌بنای تأسیس بزرگ‌ترین انجمن حفاظت از پرندگان در بریتانیا شد که پس از دریافت تاییدیه سلطنتی در 1904، به آنچه ما امروزه به‌خوبی می‌شناسیم، یعنی انجمن سلطنتی حفاظت از پرندگان (Royal Society for the Protection of Birds - RSPB) نامیده شد. در ابتدای کار ویلیامسون از اعضای اتحادیه پرنده‌شناسان بریتانیا که تماما مرد بودند خواستار پیوستن به انجمن شد، اما نامه‌های او بی‌جواب ماند. امیلی نه تنها نا‌امید نشد بلکه در دو سال بعد شبکه حمایتی خود را با کمک زنان بیشتری توسعه‌داد. او همراه با الیزا فیلیپس و اتا لمون اولین نشریه رسمی را با عنوان نابودی پرندگان زینتی منتشر‌کرد. هدف از این جزوه اطلاع‌رسانی به زنان بود و از آن‌ها می‌خواست که کلاه‌های تزئین‌شده با پر را خریداری نکنند، در کنار این‌که آن‌ها را ترغیب می‌کرد تا قدردان زیبایی پرندگان در زیستگاه طبیعی‌شان باشند. در سال‌های بعد شبکه انجمن با عضوگیری فعالانه گسترش بیشتری یافت و به‌تدریج به یک جنبش فراگیر و شناخته‌شده در بریتانیا تبدیل شد. شروط عضویت نیز آسان بود: خودداری از پوشیدن لباس‌هایی مزین به پر پرندگان و علاقمندی به حفاظت از آن‌ها. بین سال های 1891 و 1899، اعضای انجمن از 1200 نفر به 20000 نفر افزایش یافت و سالانه بیش از 15000 نامه و 50000 اعلامیه توزیع می‌شد. در سال 1899، درنتیجه نفوذ روزافزون انجمن، ملکه ویکتوریا دستور داد که هنگ‌های‌نظامی بریتانیا استفاده از پرهای عقاب ماهی‌گیر را که در آستانه انقراض بود، به‌عنوان بخشی از یونیفورم خود متوقف‌کنند. اما این کارزار بیست‌و‌هشت سال به‌درازا کشید تا نهایتا در یک ژوییه 1921 به‌سرانجام رسید، و باوجود این‌که مانع از فروش یا پوشیدن پر نشد، اما واردات و تجارت پرندگان در بریتانیا را بسیار محدود کرد و بسیاری از گونه‌ها را از خطر حتمی انقراض نجات داد.
امیلی ویلیامسون و مجسمه او در محوطه خانه‌اش در باغ گیاه‌شناسی فلچرماس در منچستر
به‌لطف اقدامات امیلی ویلیامسون، امروزه RSPB بزرگ‌ترین موسسه خیریه حفاظت از پرندگان در اروپاست که با رویکردی بین‌المللی به چالش‌های حفاظتی در سرتاسر جهان می‌پردازد. برگذاری کمپین، پژوهش، آموزش و حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی از عمده فعالیت‌های این سازمان مردم نهاد است که بر پایه مشارکت‌جمعی بنا‌شده‌ست. RSPB به عنوان شریک انجمن جهانی پرندگان BirdLife International نقش خود را در حفظ زیست‌گاه‌ها و تنوع‌زیستی پرندگان به فراتر از مرزهای بریتانیا گسترش داده‌ست. در کنار برنامه‌های آموزشی و پژوهشی، توسعه ذخیره‌گاه‌های طبیعی برای نگه‌داری از گونه‌های در‌معرض‌خطر از شمار موثرترین اقدامات این موسسه است. به‌عنوان‌مثال، در سال 1947 با ایجاد ذخیره‌گاه مینسمر، آووست که سال‌ها پیش در بریتانیا منقرض شده‌بود بار دیگر به زادآوری رسید و امروزه جمعیت قابل‌ملاحظه‌ای از آن‌ها در بریتانیا قابل‌مشاهده است. تا‌به‌امروز بیش از 200 ذخیره‌گاه طبیعی و محافظت‌شده در سرتاسر بریتانیا تحت پوشش RSPB است که امکان بازدید کنترل‌شده را نیز برای علاقه‌مندان فراهم می‌کند. افزون‌براین، توجه به نسل‌های جوان و آموزش کودکان در مدارس، به‌ویژه پیش‌برد برنامه‌های پرنده‌نگری برای علاقمندکردن دانش‌آموزان به پرندگان و نحوه حفاظت از آن‌ها از شمار برنامه‌های اصلی انجمن است. راه‌اندازی باشگاه پرنده‌شناسان‌جوان (امروزه به‌نام کاوش‌گران حیات‌وحش) برای کودکان و نوجوانان از سال 1965 قدم موثری برای تغییر نگرش کودکان به سمت توسعه پایدار و پرورش نسل‌های مسئولیت‌پذیر و حامی طبیعت بود. RSPB از سال 1979 برنامه ملی سرشماری پرندگان در بریتانیا را نیز آغاز کرد. این رویدادِسالانه به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه علمی شهروندی جهان شناخته می‌شود. درسال 2022 نزدیک به 700000 نفر در این برنامه شرکت کردند که موفق به‌سرشماری بیش از 11 میلیارد پرنده شدند. بنابراین به‌واسطه آنچه از یک مهمانی عصرانه به میزبانی امیلی ویلیامسون در فوریه 1889 آغاز شد، هم‌اکنون RSPBیکی از بزرگ‌ترین و موثرترین نهادهای مردمی در جهان برای حفاظت و ارتقا پایدار منابع ارزشمند زیستی‌ست. طبق آمار سال 21/2020، حدود 2000 کارمند، 12000 داوطلب و 1.1 میلیون عضو (شامل 195000کودک و نوجوان) و تعداد بی‌شماری گروه‌های محلی با RSPB همکاری می‌کنند.
برنامه های سرشماری و پرنده‌نگری در مدارس بریتانیا هر ساله زیرنظر RSPB برگرار می‌شود
منابع:
• www.rspb.org.uk
• www.museumsvictoria.com.au/article/flight-of-fashion-when-feathers-were-worth-twice-their-weight-in-gold/
• www.thehistorypress.co.uk/articles/birds-of-a-feather-the-female-founders-of-the-rspb/
• www.blog.biodiversitylibrary.org/2020/10/fashion-and-feathers-through-books.html
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران