|
|
|
|
|
چک‌چکی با جثه متوسط است که به واسطه دمگاه و پوش‌پرهای خرمایی‌نارنجی دم از سایر چک‌چکها به آسانی قابل تشخیص است. تا چندی قبل این پرنده و «چکچک ایرانی» به عنوان دو زیرگونه از «چکچک دم‌سرخ» معرفی می‌شدند، اما به واسطه تفاوت‌های بارز ریختی و دوریختی جنسی در این پرنده و جدایی گستره پراکنش از چکچک ایرانی جدا شده است. نر و ماده تا حدی متفاوت و تقریباً فاقد تغییرات فصلی هستند. در پرنده نر بالغ صورت، گلو، دو طرف گردن و بخش بالایی سینه سیاه است که به سیاهی بال‌ها متصل می‌شود. نوار ابرویی کرم‌رنگ، تارک سر، پس گردن و روتنه قهوه‌ای خاکی است و بال‌ها قهوه‌ای‌تر هستند. دم سفید و جفت مرکزی پرهای دم سیاه است که با نوار سیاه انتهای دم شکل Tمانندی ایجاد می‌کند. در پرواز رنگ خرمایی نارنجی دمگاه، پوش‌پرهای رو و زیر دم در تضاد با دم سفید و نوار سیاه انتهای آن به خوبی نمایان است. زیرتنه کرم‌نخودی تا سفید و در پهلوها نخودی‌تر می‌شود. پرنده ماده در تابستان شبیه به نر است، با این تفاوت که سیاهی صورت و گلو کم‌رنگ‌تر است. در برخی ماده‌ها دم خرمایی نارنجی نواری T مانند در انتها (شبیه به چکچک ایرانی) دارد، اما به واسطه بدن تیره‌تر و نوار ابرویی ناواضح از آن قابل تفکیک است. پرنده نر نابالغ در اولین زمستان شبیه به ماده بالغ است، اما حاشیه پرهای روتنه قهوه‌ای مات و لکه سیاه در چانه و گلو وسیع‌تر است. پرنده ماده نابالغ در اولین زمستان شبیه چکچک ایرانی و تا حد زیادی قهوه‌ای است، اما به واسطه لکه سیاه چانه و گلو قابل تشخیص است. این پرنده و چکچک ایرانی در ناحیه کوچکی در غرب کشو با یکدیگر آمیخته می‌شوند. افراد دورگه لکه سیاهی در چانه، گلو و گوش‌پرها دارند و نوار ابرویی کرم‌رنگ در آن‌ها (شبیه به چکچک کردی) قابل تشخیص است، اما پرهای دم خرمایی نارنجی (شبیه به چکچک ایرانی) است. برخی متخصصان معتقدند که این ویژگی‌ها مختص افراد نابالغ چکچک کردی است، در صورتی که جفت‌گیری و جوجه‌آوری افراد بالغ با این ویژگی‌ها در کوه‌های صحنه در استان کرمانشاه دیده شده است.
دشت‌های واقع در مناطق مرتفع کوهستانی با بوته‌های پراکنده و دامنه‌های پرشیب سنگی و صخره‌ای فاقد پوشش گیاهی را ترجیح می‌دهد.
در خارج از دوره جوجه‌آوری به تنهایی در قلمرویش دیده می‌شود. از حشرات تغذیه می‌کند و با پروازی سریع و کوتاه از روی صخره‌ها یا سنگ‌های بزرگ طعمه مورد نظر خود را روی زمین صید می‌کند.
جوجه‌آوری از فروردین و با تشکیل قلمرو در دامنه‌های سنگی و صخره‌ای آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌اش کاسه‌ای از مواد گیاهی است که آن را در سوراخ جوندگان، شکاف سنگ‌ها و صخره‌ها و حتی در شکاف دیوارها و ساختمان‌ها بنا می‌کند و درونش را با الیاف نرم گیاهی، پشم و پر می‌پوشاند. اغلب پرنده ماده دهانه ورودی، بستر راهرو و اتاقک آشیانه بناشده در شکاف سنگ‌ها و صخره‌ها را با تکه‌سنگ‌های کوچک مفروش می‌کند. معمولاً چهار تا پنج تخم نیمه‌بیضی، صاف، تا حدی صیقلی، آبی کم‌رنگ یا آبی مایل به سفید، با لکه‌های و خال‌های قرمز یا قهوه‌ای مایل به قرمز کم‌رنگ و به ابعاد 9/15 × 9/20 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها حدود سیزده روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد تا حدی پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. در حدود چهارده روزگی آشیانه را ترک می‌کنند و تا حدود چهارده روز پس از آن همچنان توسط والدین مراقبت و تغذیه می‌شوند.
در گذشته به صورت کمیاب تابستان‌گذران در ارتفاعات زاگرس استان‌های کردستان، کرمانشاه و ایلام تا شمال استان خوزستان و جنوب استان فارس بوده است و هنگام مهاجرت در جنوب استان خوزستان و مناطق ساحلی استان بوشهر دیده می‌شد. ولی اخیراً جوجه‌آوری آن فقط از استان کردستان و احتمالاً استان کرمانشاه گزارش شده است. این پرنده زمستان را در خارج از مرزهای کشور در شبه‌جزیره عربستان، سودان و مصر سپری می‌کند.
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران
